هواپیماهای بال ضربدری “جنگ ستارگان” چگونه پرواز می کنند؟
این روزها همه جا صحبت از آخرین نسخه ی فیلم « جنگ ستارگان» است. فیلمی که در آن انواع هواپیماها و فضاپیماهای عجیب وجود دارند. اما آیا در دنیای واقعی هم این پرنده‌ها می‌توانند پرواز کنند؟ این پرسش مخصوصا درباره هواپیماهای با بال‌های ضربدری یا X شکل است. جمی گول مهندس و کارشناس هوافضا که در شرکت اسپیس ایکس مشغول به فعالیت است، این پرسش را پاسخ داده است.
جمی گول خیلی حرفه‌ای عمل کرده و پاسخ خود را با یک پرسش خوب شروع می‌کند: «آیا منظور دقیق شما این است که جنگنده های ایکس وینگ (یا جنگنده های با بال ضربدری) توانایی پرواز در جو زمین را دارند؟ چون در خارج از جو و در فضا هر وسیله‌ای که از سامانه پیشرانش (موتور) مناسب بهره ببرد، می‌تواند پرواز کند و این ربطی به شکل بال‌ها ندارد.»
باید گفت تقریبا پاسخ مهندس جمی تا اینجای کار درست است، اما فقط باید به یک نکته ظریف توجه کرد. در فضای بیرون از جو زمین نیز شکل پرنده در مواجهه با پسای خارج از اتمسفر یا نزدیک اتمسفری تا حدودی مهم است. پسا همان نیروی مقاومت هوا یا سایر گازهای سیاره‌ای است. جمی اما در ادامه شکل جنگنده‌های موجود در فیلم را این‌گونه تحلیل می‌کند: « در جو زمین، طرح پایه‌ای این هواپیماها هم می‌توانند پرواز کنند. عملکرد و ظاهر آنها در واقع شبیه نوعی از هواپیماهای یکپارچه بال است. پرواز دادن و هدایت این نوع هواپیماها با سیستمهای کنترل امروزی ساده است. اما اگر سیستمهای کنترل کامپیوتری امروزی را نادیده بگیریم، پرواز یک هواپیما بدون دم یا سطوح کنترلی معمولی بسیار دشوار خواهد بود. زیرا خلبان نمی‌تواند تعادل هواپیما را حین پرواز حفظ کند.»
پاسخ جمی در این بخش هم درست است. هواپیماهای یکپارچه‌بال نوعی هواگردهای بال ثابت هستند که تمام بدنه آنها شبیه بال است. در نوع خاصی از این هواپیماها که جمی اشاره کرده است، بین بدنه اصلی و بال مرز مشخصی هم وجود دارد. انگار که بال‌ها از آن مرز به سمت بالا تا خورده و کمی زاویه گرفته باشند. منظور جمی از سطوح کنترلی دم هواپیما هم همان بخش‌هایی است که در لبه بالک‌های دم حین پرواز چپ و راست یا بالا و پایین می‌شوند تا دماغه یا نوک هواپیما به راست و چپ یا به پایین و بالا حرکت کند.
مهندس جمی گول در بخش بعدی خود به مرکز آیرودینامیکی فشار در هواپیماها و قرار گرفتن آن پشت مرکز گرانش اشاره می‌کند و می‌گوید: «البته در بعضی از جنگنده‌ها و یکپارچه‌بال‌ها، به دلیل شکل خاصی که دارند مرکز گرانش عقب‌تر از مرکز فشار است و این باعث ناپایداری هواپیما حین پرواز می‌شود. بنابراین باید یک سیستم کنترل بسیار مدرن در این هواپیماها وجود داشته باشد. در هواپیماهای بدون دم نیز بالا و پایین شدن دماغه یا گردش به چپ و راست توسط همین سیستمهای کنترلی کلامپیوتری انجام می‌شود.»
نکته‌ای که جمی فراموش کرده اشاره کند، این است که در حالت کلی، نبود دم و سطوح کنترلی بسیار در یکپارچه‌بال‌ها یا شکل خاص بعضی از جنگنده‌ها برای افزایش پنهان‌کاری و رادارگریزی آنها است. با این حال باید گفت که پرنده‌های با بال‌های ضربدری از نظر قوانین و اصول آیرودینامیکی، مناسب طراحی نشده‌اند. اما جمی گول در پایان صحبت‌هایش متلک علمی بانمکی هم به سوال کننده می‌اندازد: «حتی یک جعبه پیتزا هم می‌تواند پرواز کند، در صورتی که سیستم پیشرانش و کنترل مناسب داشته باشد!»
